Аграсядзібы Навагрудскага раёна

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт

Гістарычны факультэт

Кафедра этналогіі, музеялогіі і гісторыі мастацтваў


Курсавая праца

Аграсядзібы Навагрудскага раёна


Мінск, 2013


Уводзіны


Агратурызм - гэта від дзейнасці, які арганізуецца ў сельскай мясцовасці, пры якім фарміруюцца і прадастаўляюцца для гасцей комплексныя паслугі па пражыванні, адпачынку, харчаванні, экскурсійным абслугоўванні, арганізацыі вольнага часу і спартыўных мерапрыемстваў, заняткамі актыўнымі відамі турызму, арганізацыі рыбалкі, палявання, набыццю ведаў і навыкаў. Агратурызм арыентаваны на выкарыстанне сельскагаспадарчых, прыродных, культурна-гістарычных і іншых рэсурсаў сельскай мясцовасці і яе спецыфікі для стварэння комплекснага турыстычнага прадукту.[8, c. 35]

Нягледзячы на тое, што Беларусь - адзіная краіна ў Еўропе, дзе няма ні мора, ні гор, у яе ёсць значны патэнцыял для развіцця гэтага віду турызму - 20 тысяч рэк, 10 тысяч азёр, 36% тэрыторыі - лясы, 7% - нацыянальныя паркі. Цяжка ўявіць, каму ў беларускім грамадстве можа не спадабацца ідэя сельскага турызму. Для жыхароў вёсак - гэта дадатковы заробак і магчымасць палепшыць сваё жыллё. Для мясцовых уладаў і рэгіёну ў цэлым- прыток дадатковых сродкаў, развіццё інфраструктуры, стварэнне новых працоўных месцаў. Для краіны ў цэлым - магчымасць развіцця турызму за межамі гарадоў, дзе цалкам адсутнічаюць гасцініцы. Ну а для турыстаў - магчымасць недарагога адпачынку ў экалагічна чыстым асяроддзі. У лістападзе 2002 г. было створана Грамадскае аб'яднанне "Агра-і экатурызм". 2 чэрвеня 2006 г. быў падпісаны прэзыдэнцкі Указ № 372 "Аб мерах па развіцці аграэкатурызму ў Рэспубліцы Беларусь".[21]

У Нацыянальнай праграме развіцця турызму ў Рэспубліцы Беларусь на 2006 - 2010 гады аграэкатурызм вылучаны ў якасці аднаго з найважнейшых кірункаў развіцця. Перад спецыялістамі, уладальнікамі аграсядзіб, органамі ўлады пастаўлены шэраг задач: стварэнне турысцкіх вёсак з традыцыйнай народнай архітэктурай на аснове існуючых сельскіх паселішчаў, размешчаных у маляўнічай мясцовасці; актывізацыя выкарыстання рэзерваў сельскага насельніцтва з дапамогай арганізацыі сельскіх тураў з пражываннем і харчаваннем у вясковых хатах, сядзібах; стварэнне агратурыстычных комплексаў на базе сельскагаспадарчых вытворчых кааператываў і г.д. [21]

Агратурызм узнік як вынік хуткага развіцця гасцінічнай індустрыі ў буйных курортных зонах. Гэтая форма турызму стала прывабнай для турыстаў, якія аддаюць перавагу супакою, прыроднай натуральнасці, непасрэдным кантактам з мясцовымі традыцыямі. У апошні час сельскія турыстычныя напрамкі становяцца ўсё папулярней, а сельскі турыстычны бізнэс рэгіструе з году ў год усё большы аб'ём продажаў, прыцягваючы ўсё большую колькасць бізнесменаў у гэтую сферу дзейнасці. [8, c. 35]

Навагрудак мае значны турыстычны патэнцыял у сферы агратурызму. З мэтай развіцця ў Навагрудскім раёне сучаснага турыстычнага сэрвісу, які забяспечвае задавальненне патрэбнасцей грамадзян у турыстачных паслугах, укладу турызму ў развіццё эканомікі.Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь распрацавана комплексная праграма развіцця турызму на 2011 - 2015 гг. ад 24 сакавіка 2011 г. № 373. [21]

Тэма, разгледжаная ў дадзенай курсавой працы, актуальна па шэрагу фактараў, боў Рэспубліцы Беларусь сельскі турызм - дастаткова новая з'ява. У нашай краіне ёсць вялікі патэнцыял для развіцця менавіта гэтага віду турызму, дзякуючы экарэсурсам.

Важную ролю адыгрывае праблема вызначэння напрамкаў развіцця агратурызму ў Навагрудскім раёне. Асноўная праблема ў тым, як прыцягнуць айчынных і замежных турыстаў у Навагрудак і Навагрудскі раён. Таму актуальнай становіцца распрацоўка практычных рэкамендацый па развіці турызму на аснове крытычнага аналізу сітуацыі.

Работа складаецца з уводзін, трох глаў: Агульная характарыстыка аграсядзіб, Аграсядзіба Чарэшля і Аграсядзіба Ранча-Радэазаключэння.

Мэта курсавой працы - прааналізаваць сучасны стан аграсядзіб Навагрудскагараёна.

Для дасягнення пастаўленнай мэты вырашыліся наступныя задачы:

даць агульную характарыстыку аграсядзіб Навагрудскага раёна;

прааналізаваць турыстычны патэнцыял аграсядзіб Чарэшля, Ранча-Радэа.

Для найбольшага азнаямлення з тэмай мною была выкарыстана такая літаратура, як Вусько Т., Метелица В. Роль сельского туризма в возрождении и устойчивом развитии сельских территорий. Кніга ўтрымлівае неабходную інфармацыю па развіццю аграэкатурызму.Таксама книга Клицуновай В.А. Классификация сельских усадеб: стандартная организация дае поўнае прадстаўленне аб тым, што сабой ўяўляюць аграсядзібы ў Рэспубліцы Беларусь. Агроэкотуризм в Республики Беларусь: каталог усабед уяўляе сабой вельмі каштоўны матэрыял, там знаходзіцца інфармація пра ўсе аграсядзібы на тэрыторыі Беларусі.

Такім чынам, існуе шырокая фактычная і тэарытычная база для вывучэння і сістэматызацыі турыстычнага патэнцыялу аграсядзіб у Беларусі і таксама ў Навагрудскім раёне.


Раздзел 1. Агульная характарыстыка аграсядзіб


Навагрудак - адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі, які валодае значным гісторыка-культурным патэнцыялам. Горад размяшчаецца на Беларускай градзе і тэрыторыі, занятай Нёманскай нізінай, Навагрудскім узвышшам, Ашмянскім узвышшам. Важным фактарам развіцця Навагрудка і Навагрудскага раёна як турыстычнага цэнтра зўляецца выгаднае турыстычна-геаграфічнае становішча горада ў зоне гадзіннай транспартнай даступнасці ад трансеўрапейскага камунікацыйнага калідора Парыж - Берлін - Варшава - Брэст - Мінск - Масква, у непасрэднай блізасці ад важных турыстычных цэнтраў (Мір, Ліда, Слонім).[23, c. 398]

Прывабнае размяшчэнне Навагрудскага раёна на пагорках ўзвышша надае яму ўнікальны маляўнічы ланшафтна-архітэктурны сілуэт і робіць больш выразным аблічча асноўных абектаў паказу. У наваколлях горада створаны рэспубліканскі ланшафтны заказнік Навагрудскі, у зоне паўгадзіннай даступнасці знаходзяцца рэспубліканскія ланшафтныя заказнікі Свіцязянскі, Налібоцкі, а таксама найбуйнейшая ў рэгіёне рака Нёман.

Свіцязянскі заказнік уключае акваторыю возера Свіцязь і прылеглыя да яго лясныя масівы, якія прывабліваюць людзей да адпачынку ў гэтым асяроддзі. У выніку гэтага тут узнікла шмат аграсядзіб.[19, c. 323]

Так вакол возера Свіцязь знаходзіцца шмат аграсядзіб, якія размешчаны каля самога возера, якое зяўляецца самым чыстымна тэрыторыі Беларусі. На возеры ёсць месца, дзе была напісана знакамітая паэма Адама Міцкевіча Свіцязянка і шмат іншых твораў. Мясцовыя жыхары могуць расказаць мноства легенд і паданняў аб гэтым загадкавым возеры. Амаль з усіх бакоў да сядзібы падступае лес, багаты грыбамі і ягадамі. Недалёка ёсць крыніца, якая не замярзае нават зімой. [19, c. 323]

Вось, напрыклад, у вёсцы Валеўка, якая размяшчаецца ў 25 км ад Навагрудка, размяшчаецца 2 аграсядзібы: Вольны хутар і Здаровы дом.Турыстам прадастаўляецца добраўпарадкаваны дом з усімі выгодамі ці месца для палатачнага мястэчка.На тэрыторыі сядзібы ёсць альтанка, лазня, невялікая спартыўная пляцоўка, мангал, месца для паркоўкі аўтамабіляў. Турыстам прапануюцца экскурсіі ў Навагрудак з наведваннем Дома-музея Адама Міцкевіча, аглядам Навагрудскага замка, а таксама экскурсіі ў Ліду, Мір, Бярозаўку на шклозавод "Нёман". [21]

Таксама ў вёсцы Навасады знаходзіцца 3 аграсядзібы: Новы сад, Вікторыя і Залатая падкова.

На прысядзібным участку аграсядзібы Новы садмесціцца вялікі дом з усімі выгодамі, у якім размяшчаюцца госці сядзібы. У добраўпарадкаваным доме знаходзіцца вялікі хол з кухняй, прасторная тэраса, двухмесныя пакоі і туалет з ваннай. Аматары папарыцца змогуць наведаць рускую лазню. Побач з сядзібай Новы сад і Вікторыя знаходзіцца маляўнічы бярозавы гай, возера Свіцязь, вакол якога раскінуўся стары лес, пераходзячы ў сонечныя лугі, зараснікі маліны, дзікай парэчкі і хмеля. Усю гэтуюпрыгажосць усхвалеўваў яшчэ два стагоддзі таму вядомы паэт Адам Міцкевіч. [21]

У 2006 г. пачала сваю дзейнасць аграсядзіба Залатая падкова, якая размешчана на хутары, на водшыбе з некалькімі хаткамі.Хазяйкай сядзібы зяўляецца Піразева Елена Міхайлаўна.

Пры ўваходзе ва двор гасцей запрашае ўвайсці кованая брама сядзібы, дзе стаяць два дамы.У адным доме летам жывуць гаспадары, другі - для гасцей. У двухпавярховым доме - тры спальні, кухня, ванны пакой. Прыбіральня знаходзіцца ў двары.

У двары сядзібы размешчанаальтанка, увітая вінаградам, ёсць месца для вогнішча і мангал, студня з гаючай крамянёвай вадой. Таксама ёсць летні душ, гамак, невялікая спартыўная пляцоўка, сенавал. А калі турыстам захочацца спаць на свежым паветры - знойдзецца месца для палатак. На сядзібе акрамя гаспадароў жывуць яшчэ куры, два каты і сабака Кай.

Асноўнай адметнасцю сядзібы зяўляецца музей мастацкай вышыўкі роўняддзю, карцін, абразоў, благаслаўленных бацюшкай і асветленых габеленаў. У музеі знаходзяцца карціны з бяросты, батык, кавальскія вырабы: зброя, падсвечнікі і многае іншае. Усё гэта зроблена самімі гаспадарамі, працы якіх пабывалі на многіх выставах Беларусі. [5]

Галоўнай славутасцю сядзібы зяўляецца кузня. Тут і кавадла, і горан, і розны кузнічны інструмент. Гаспадар паказвае турыстам, як куецца падкова, падсвечнік, розачка, навучыць і выкует падкову на шчасце. [21]

Турыстам прапаноўваецца прагулка ля возера, адпачынак на беразе Свіцязя, збор ягад і грыбоў, рыбная лоўля, пазнавальныя экскурсіі.

У асноўным аграсядзібу наведваюць турысты з Беларусі, а таксама з Расіі, Польшчы, Францыі, Германіі, Бельгіі.

Такім чынам турысты прыязджаюць адпачыць ад гарадской мітусні. І яны выбіраюць аграсядзібы, якія не адрозніваюцца нічым ад сельскіх дамоў. Жаданне быць бліжэй да прыроды, магчымасць дыхаць свежым паветрам, знаёмства з іншай культурай і традыцыямі, адсутнасць сродкаў для адпачынку ў іншых месцах - прычыны па якім турысты выбіраюць адпачынак у аграсядзібах.

Аналіз аграсядзіб Навагрудчыны паказаў, што спектр паслуг у іх не вельмі шырокі, яны вельмі падобны паміж сабой, але сядзібы прывабліваюць турыстаў прыгажосцю навакольнага асяроддзя і спакоем. На мой погляд,існуе дзве аграсядзібы, якія прапаноўваюць шырокі выбар паслуг, якія я разгляжу ў наступных раздзелах.


Раздзел 2. Аграсядзіба Чарэшля


Сярод шматлікіх унікальных куткоў Беларусі сваёй прыгажосцю здаўна славіцца Навагрудчына. А ў турыстычны маршрут № 1 Навагрудскага раёна ўключана вёска Чарэшля, размешчаная ў асяроддзі лясоў, лугоў і хваёвага бора, на беразе багатага рыбай аднайменнага возера, плошча якога складае 44,4 га. Возера злучана з ракой Нёман. Для адпачынку ў наваколлі вёскі маюцца яшчэ тры возера, шматлікія затокі, побач працякае р. Пліса з вадаспадам. Прыродны ландшафт і водная сістэма вакол Чарэшлі - гэта рай для рыбакоў і аматараў актыўнага адпачынку.[7]

Сядзіба размешчана на вуліцы,з натуральнага камня векавой даўнасці. Мясцовасць непаўторна прыгожая, выдатная прырода радуе вока, супакойвае сэрца і душу.

У красавіку 2008 г. Зуевіч Міхаіл Анатольевіч заснаваў аграсядзібу Чарэшля.

Сядзіба прапаноўвае мноства паслуг:

. Пражыванне ў сельскім доме, у гасцявым доміку, на сенавале.

. Пракат: лодкі драўляныя, лодкі гумовыя, байдаркі, веласіпеды.

. Лазня, адпачынак у альтанцы каля каміна.

. Пракат спортінвентару: мячы валейбольныя, футбольныя, бадмінтон, настольны тэніс, шахматы, шашкі, дартс.

. Экскурсіі па зялёных маршрутах: пешыя, веласіпедныя, байдарачныя.

. Дастаўка турыстаў аўтамабілем.

.Арэнда альтанкі для правядзення сямейных, карпаратыўных урачыстасцяў.

. Грыбныя, ягадныя туры з суправаджэннем.

. Правядзенне майстар-класаў па пляценню лапцей, вырабу кошыкаў з лазы, вязанню рыбалоўных сетак.

. Прагляд фільмаў, знятых у ваколіцах вёсцы Чарэшля. [7]

Знакаміта Чарэшля сваёй старажытнай гісторыяй. У двух кіламетрах на паўночным ўсходзе на пясчанай дзюне знаходзіцца стаянка чалавека, якая адносіцца да позняга палеаліту і пачатку мезаліту. Каля возера Чарэшля знойдзены крэмневыя прылады і фрагменты керамікі IIIст. да н.э. На ўскраіне вёскі выяўлена паселішча ранняга жалезнага веку і эпохі Кіеўскай Русі. [24, c. 399]

У 1975 г. было прынята рашэнне аб стварэнні ў вёсцы Чарэшля музея Партызанскай славы. Цяпер гэта ўстанова называецца бібліятэка-музей. Галоўная частка экспазіцыі знаходзіцца ў лесе, дзе ў гадывайны дыслакавалася брыгада імя Дзяржынскага, і займае плошчу каля 5 га. Былі адноўлены зямлянкі, медсанбат, лазня, вучэбны палігон, калодзеж. Усё гэта стала мемарыяльным комплексам. Усяго экспазіцыя музея налічвае каля 10 тысяч экспанатаў. [24, c. 399]

На беразе Нёмана захаваліся рэшткі абарончых рубяжоў эпохі Першай сусветнай вайны. Тут праходзіла лінія фронту.

У сасновым бары да гэтага часу відаць месца, дзе калісьці стаяў высокі назіральны маяк.

Захавана дарога і насып, якую людзі ўручнуюнасыпалі да драўлянага моста праз Нёман. Мост быў разбураны на 2-іці 3-і дзень Вялікай Айчыннай вайны нямецкім самалётам. Пра гэта нагадваюць варонкі ад скінутых авіябомбаў і рэшткі драўляных апор.

Аграсядзіба Чарэшля прадстаўляе сабой гасцявы домік, які мае пакой з камінамі пакой з рускай печкай ў сельскім доме, дзе могуць размясціцца4 - 7 чалавека, сенавалам, месцам для паркоўкі і разбіўкі палатачнага лагера. Хазяін сядзібы робіць другі паверх для адпачынку, таму колькасць турыстаў павялічыцца. Так змогуць размясціцца ад 7 да 10 чалавек. [7]

Цёплы дом і ўтульны двор, упрыгожаны разнастайнымі вырабамі з карчакоў і камянёў, уважлівае стаўленне гаспадароў даставяць турыстам сапраўднае задавальненне.

Падчас адпачынку ў вёсцы на аграсядзібе можна паназіраць за працэсам пляцення лапцей і кошыкаў, паўдзельнічаць у сельгасработах.

Падчас адпачынку ў вёсцы на аграсядзібе Чарэшляможна паласавацца мёдам з пчальніка. Па выхадных і святочных днях прапаноўваюцца стравы нацыянальнай беларускай кухні.

Падчас адпачынку ў вёсцы Чарэшля для гасцей арганізуюць сплавы па рэках Бярэзіне, Нёману і Плісе з наведваннем дзеючых царквы і мячэці, аглядам бабровых хатак і назіраннем за лебедзямі. У аграсядзібеЧарэшля распрацаваны асобны водны маршрут Чарэшлянская кругасветка.

Да паслуг турыстаў прапаноўваюцца мясцовыя музеі (этнаграфічны і партызанскай славы), міні-музей лапцей на самой сядзібе, комплекс Партызанская стаянка, наведванне месцаў кіназдымак і старажытных паселішчаў, экскурсіі Ад замка да замка (Любчанскі, Навагрудскі, Лідскі, Гальшанскі, Мірскі і Нясвіжскі замкі), на шклозавод Нёман.[21]

У аграсядзібе Чарэшля распрацаваны зялены маршрут Сцежкамі Любчанскага краю. Агульная працягласць ўсіх чатырох галін зялёнага шматфункцыянальнага маршруту складае больш за 90 км і праходзяць яны ўздоўж рэк Нёман і Пліса. Яны могуць зацікавіць прыхільнікаў актыўнага адпачынку, аматараў беларускай этнаграфіі і прыхільнікаў багатай прыроднай, гістарычнай і культурнай спадчыны Любчанскага краю. [7]

Галоўная вось маршрута аб'ядноўвае тры сучасных аграгарадка: Любча, Шчорсы і Уселюб, - дзе можна азнаёміцца ??не толькі з гісторыяй, але таксама і з умовамі жыцця і быту вяскоўцаў у сучасных умовах.

Перамяшчацца паміж населенымі пунктамі турысты могуць на роварах, байдарках (па рацэ Нёман), дапаўняючы маршрут лакальнымі пешымі экалагічнымі сцежкамі.

У аснову лагатыпа маршрута пакладзены знак з гербам гарадского пасёлка Любча, які з'яўляўся ў гістарычным мінулым раённым цэнтрам Любчанскага раёна і сімвалізуе багатую спадчыну Любчанскага краю. [7]

Сцежка 1. Чарэшля і ваколіцы.

Азнаямленчая экскурсія з маляўнічай мясцовасцю:

змешаны лес - сасновы бор; балоты - дрыгва - пясчаныя дзюны; заліўныя лугі - пясчаныя палі; на палях шмат камянёў, у тым ліку крэмня, сабраных валуноў; побач з сядзібай з-пад зямлі б'е 5 крыніц са студзёнай вадой, што не замярзае нават у лютыя маразы. Працягласць сцежкі - 12 км, яе можна прайсці пешшу, праехаць на роварах або на коннай павозцы.

Аграсядзіба - возера Глухое -вёскаПліса- партызанская стаянка - насып састарым мастом праз Нёман -вёскаМікалаева (дзейнічае царква, востраў - месца пражывання баброў, былая паромная пераправа праз Нёман, захаваныя падмуркі яўрэйскіх дамоў, гандляроў) - луг з гнездамі буслоў- Старыца (старое рэчышча Нёмана) - месцы старажытных паселішчаў (III тыс. да н.э.), раскопкі замка - р.Беланожка - Масева поле (былое месца размяшчэння Чарэшлі- 18 дамоў, з іх палова яўрэяў, гандляроў) - ядлаўцовы гай - месца былога назіральнага маяка - абарончыя рубяжы ўздоўж Нёмана, якія захаваліся з часоў Першай сусветнай вайны - возера Пясчанае - брацкая магіла на могілках - абеліск партызанскай брыгадзе імя Дзяржынскага, што дыслацыравалася ў вёсцы і ваколіцах ў перыяд Вялікай айчыннай вайны - мясцовыя музеі (партызанскай славы і этнаграфічны) - старажытныя курганныя пахаванні - возера Святое - аграсядзіба.[7]

Сцежка 2. Сцежкамі даўніны - 1.

Працягласць маршруту ў адзін бок - больш за 30 км. Прайсці яго можна пешшу або на роварах, а назад да Чарэшліарганізуеца сплаў на байдарках па рацэ Нёман.

вёска Вераскава: можна пазнаёміцца з старажытнай гісторыяй вёскі, там захаваўся спіртзавод ХIХ стагоддзя, рэшткі маёнтка Навагрудскага маршалка пана Уладзіслава Браходскага, з капліцай.

аграгарадок Любча: для гасцей аграсядзіба прапаноўваецца наведаць краязнаўчы Народны музей Любчанскага краю, Любчанскі замак, царкву, пазнаёміцца з умовамі побыту і пражываннем людзей у сучасным аграгарадку: кіраўніцтва СВК Прынёманскі, лясніцтва, бальніца, аптэка, лазнева-пральны комплекс, гандлёвы цэнтр, стадыён, сырзавод і інш

вёска Лаўрышыва: турыстампрапаноўваецца наведаць адноўлены праваслаўны манастыр, заснаваны ў 1258 г. пабудаваны вялікім князем літоўскім Войшалкам, сынам Міндоўга, князя Навагрудскага, а таксама царкву, пабудаваную ў 1768 г.

Аграгарадок Шчорсы (вотчына магнацкага роду Храптовічаў): наведванне праваслаўнай Дзімітраўскай царквы, узведзеннай ў другой палове ХVII стагоддзя, рэшткі палацава-паркавага ансамбля, пабудаванага па загадзе падканцлера ВКЛ графа Яўхіма Літавора Храптовіча ў 1770-1776гг., Будынак былой вядомай багатай бібліятэкі Храптовіча, дзе налічвалася 10 тысяч кніг на розных мовах, старажытныя рукапісы, архіў, геаграфічныя карты. Тут працавалі вядомыя навукоўцы і пісьменнікі: гісторыкі І.Даніловіч, І.Лялевель, астраном М.Пачобут-Адляніцкі, паэты Ян Чачот і Уладзіслаў Сыракомля, а таксама з 1819 па 1820гг. - Адам Міцкевіч. [7]

. Сцяжкамі даўніны - 2.

Працягласць маршруту ў адзін бок - больш за 30 км (пешшу або на роварах).

вёска Вераскава - вёска Бенін (тут працаваў у пачатку ХХ стагоддзя Янка Купала).

Аграгарадок Уселюб: наведванне самага старажытнага каменнага храма Беларусі ХV стагоддзя - касцёл Святога Казіміра. Гэты помнік готыкі не мае аналагаў не толькі ў Беларусі, але і Літве, і Латвіі. Вядомы толькі адзін храм такога стылю - у Эстоніі. У вёсцы знаходзіцца праваслаўная царква, капліца, магільны склеп сям'і апошняга ўладальніка маёнтка, парк са штучным возерам, закладзены ў ХVIII стагоддзі.

Вярнуцца дадому на аграсядзібу можна водным маршрутам № 7 па р.Пліса з прыпынкам у вёсцы Зенявічы да вёсцы Пліса - 1, а затым2 км пешшу да Чарэшлі. [7]

Сцежка 4. Па мяжы раёнаў ўяўляе сабой вельмі цікавы маршрут: вёска Пліса-1 - вёска Пліса-2 -вёска Храпенева- вёска Ляховічы - хутар Збойск - Іўеўскі мост.

Працягласць маршруту ў адзін бок - 20 км.

Прапаноўваецца паглядзець, як на стыку двух раёнаў узніклі «неперспектыўныя» вёскі. [7]

Водныя маршруты аграсядзібы "Чарэшля":

. Прыём байдарачнікаў на лодках. Сустрэча на стыку Нёмана -Старыцы перад вёскай Мікалаева, пераход у Старыцы і па Старыцы маршрутідзе да маста праз р. Беланожка, пераход у Беланожка і дарога ідзе да возера Чарэшля, далей па возеры дарога вядзе да прыстані аграсядзібы.

. Катанне на байдарках, драўляных і гумовых лодках па ціхай вадзе (па возеры Чарэшля, р.Беланожка і Старыца).

. Аграсядзіба- вёска Мікалаева. Свая прыстань -на воз. Чарэшля да р.Беланожка, па ёй да маста, пераход у Старыцы, па Старыцы да ўпадзення ў Нёман, пераход па р. Нёман і па ёй да вёскі Мікалаева. Прапаноўваецца наведванне царквы. Пераход у затоку насупраць Мікалаева і па ёй да Старыцы, адтульда мастапа р. Беланожка, а потым да воз. Чарэшля і да прыстані аграсядзібы. [7]

.Аграсядзіба- вёска Мікалаева - вёска Ляхавічы - хутар Збойск - Іўеўскі мост. Да Мікалаева ўсё тое ж (маршрут 3), пасля Мікалаева высадка на Востраў з аглядам бабровых хатак, далей па Нёмане да вёскі Ляхавічы і далей да хутара Збойск. Пасля па Нёмане да аўтамабільнага маста, пагрузка байдарак на прычэп і на аўтамабілі, у г.Іўе (экскурсія па горадзе з наведваннем дзеючай мячэці) і вяртанне на аўто дадому дааграсядзібы. [3]

. р. Пліса (ад в Пліса-1) - р. Нёман. Ад аграсядзібы 2 км да д.Плиса-1 пешшу або на аўто, затым па р.Пліса да Нёмана. Ад Нёмана да аграсядзібы 3 км пешшу або на аўто.

. Па р. Пліса (ад Вадаспаду да в Пліса-1). Ад аграсядзібы на аўто - да Вадаспаду з заездам у аграгарадок Уселюб, экскурсія па Уселюб, пераезд на Вадаспад, адпачыванне на штучным возеры, а затым па р.Плісевыпрамляемся да вёсццы Пліса-1. Ад вёскі Пліса-1 да аграсядзібы 2 км пешшу або на аўто.

. Шчорсы - Лаўрышава- Любча - Дзеляцічы-аграсядзіба. Ад Аграсядзібы да Шчорсаў едзем на аўто альбо роварах. Экскурсіі па знакамітых месцах, затым па Нёмане ідзем да аграсядзібы з прыпынкамі ў населеных пунктах.

. Заходняя Бярэзіна - Нёман -аграсядзіба. Ад Аграсядзібы на аўтамабілі едзем да вёскі Бакшты і сплаўляемся па Бярэзіне - Нёмане да аграсядзібы.

. «Чарэшлянская кругасветка»: Аграсядзіба- возера Чарэшля -р. Беланожка - Старыца - р. Нёман (да Іўеўскага моста). Пераезд на аўто да Бакшты. Заходняя Бярэзіна - р.Неман - Старыца - р.Белоножка - возера Черешля -аграсядзіба.

У аграсядзібе Чарэшляправодзяцца, якія карыстаюцца вялікай папулярнасцю, майстар-класы па вязанню рыбалоўных сетак, па вырабе кошыкоў з лазы, а таксама - гэтага вы не знойдзеце нідзе - па пляценню беларускіх лапцей. Мноства вырабаў з дрэва і камянёў, музей старадаўніх хатніх прыстасаванняў, ствараюць непаўторны каларыт сядзібы. Некаторыя вырабы можна купіць для сябе як памяць пра адпачынак у гэтых месцах. Напрыклад, умелец Анатоль Міхайлавіч добра пляце лапці і кошыкі. Можна паназіраць за яго працай, паспрабаваць самому, а то і абуць лапці, якія на вашых вачах зрабіў для вас майстар і адчуць, як іх насілі нашы продкі. Нават у аграсядзібу Чарэшля прызжаў канал Бі-бі-сі, які знімаў фільм пра пляценне лапцей. [7]

Такім чынам, у аграсядзібы Чарэшля вялікі патэнцыял у сваім далейшым развіцці. Яна знаходзіцца ў жывапісным асяроддзі вакол лясоў, лугоў і хваёвага бора, у наваколлі маецца 3 возера. Турыстам прапаноўваецца шмат маршрутаў для падарожжа, якія ахопліваюць гістарычныя мясціны.Сядзібу наведваюць турысты з Беларусі, Расіі, Польшчы, Бельгіі, Германіі, Ізраіля, Францыі, Англіі. Калі не спыняцца ў сваіх начынаннях, то можна дабіцца вялікага ўспеху, таму штоагратурызм, дзейнасць новая, якаяпаступова ператворыцца з перспектыўнай ў высокаразвітую. Цікавасць да сельскага турызму не згасне ні з боку ўладальнікаў сядзіб, ні з боку гасцей.


Раздзел 3. Аграсядзіба Ранча-Радэа


Аграсядзіба Ранча-радэа размешчана ва ўнікальным кліматычным раёне - вёсцы Лешчанка Навагрудскага раёна. Сядзіба Ранча-радэа-маленькі хутарок з чатырох бакоў акружаны змешаным лесам.

Уладальнік аграсядзібы Хлебовіч Сяргей Вячаслававіч - індывідуальны прадпрымальнік, зарэгістраваны рашэннем Навагрудскага райвыканкама ў жніўне 2011 года. [6]

Віды дзейнасці згодна з пасведчання аб дзяржаўнай рэгістрацыі індывідуальнага прадпрымальніка:

Здача ў наём уласнай нерухомай маёмасці;

Прадастаўленне паслуг іншымі месцамі для пражывання;

Пракат асабістых бытавых вырабаў і прадметаў асабістага карыстання;

Іншая дзейнасць па арганізацыі адпачынку і забаў;

Фізкультурна-аздараўленчая дзейнасць.

З2011 года аграсядзіба пачала дзейнасць па аказанні паслуг сферы агратурызму ў адпаведнасці з Указам Прэзідэнта РБ № 372 ад 2 чэрвеня 2006 года "Аб мерах па развіцці аграэкатурызму ў Рэспубліцы Беларусь".

Гаспадары могуць размясціць 10 чалавек у доме з усімі выгодамі. Гасцявы дом выкананы з натуральнага дрэва. У распараджэнні турыстаў гасцёўня з камінам з колатага натуральнага камня, дзве спальні, санвузел. Кухня з рускай печкай і дубовым кухонным гарнітурам, і з ўсім неабходным для падрыхтоўкі ежы. Таксама для турыстаў прапануецца руская лазня - 60 м2 з вялікім пакоем адпачынку, дубовай мэбляй, санвузлом. У дамашняй гаспадарцы ёсць коні, бараны, авечкі, сабакі. [6]

Прыхільнікі актыўнага адпачынку могуць здзейсніць пешы, вела - ці водны паход пад кіраўніцтвам прафесійнага інструктара. Таксама прапануецца катанне на квадрацыклах, верхавая язда, збор ягад і грыбоў, зімой- язда на санях, прагулка па лесе на лыжах, катанне на каньках. На тэрыторыі сядзібы маецца возера, памерам 20x80 метраў. У навакольных лясах дазволена паляванне. Гаспадар вопытны паляўнічы пракансультуе і арганізуе паляванне, акажа граматнае суправаджэнне. Акрамя таго, у суправаджэнні гіда можна наведаць Навагрудак, Гродна, Мірскі замак. [6]

Асноўнымі кліентамі Ранча-радэа з'яўляюцца сем'і: бацькі і дзеці, бабулі і дзядулі з унукамі.Таксама сем'і з'яўляюцца і сталымі кліентамі: яны прыязджаюць не толькілетам, але і ў міжсезоннезаймаюцца зімовымі і летнімі відамі спорту.Адпачынак у Ранча-радэа дае магчымасць адпачыць ад хатняга побыту жаночай часткі сям'і і атрымаць новыя ўражанні дзецям. Сядзіба гаспадарам прыносіць добры прыбытак. Самым рэнтабельным месяцам зяўляецца жнівень. Таксама шмат турыстаў навендвае аграсядзібу зімой. У асноўным прызджаюць на выхадныя дні, але таксама і ў буднія дні, каб адпачыць у лазні. Час знаходжання турыстаў у аграсядзібе ў сярэднім 3 - 5 дні. Асноўнымі спажыўцамі паслуг з'яўляюцца жыхары буйных гарадоў, такіе якМінск, Масква, Санкт-Пецярбург, Віцебск, таксама прязджаюць госці з Польшчы, Літвы. [6]

Большасць сельскіх сядзіб маюць аднолькавыя перспектывы для развіцця ў сілу падобных умоў і месцазнаходжання. Бярвеністы дом у вёсцы-гэта стартавая пазіцыя. Некаторыя маюць перавагі ў выглядзе прыродных умоў: натуральныя вадаёмы, балоты, лясныя тэрыторыі, паркі. Але не ўсе могуць правільна распарадзіцца выгаднымі ўмовамі, таму што тут неабходна ведаць і ўмець правільна ўжыць патэнцыял сваіх магчымасцяў і прыродных багаццяў. Для гэтага ўжо неабходна нешта большае, чым веды і кваліфікацыя, тое, што ў большай меры прыцягвае гасцей і турыстаў у пэўную мясцовасць - гэта прыроднае абаянне і натуральная сумяшчальнасць з навакольнай прасторай саміх гаспадароў сядзібы і іх дзейнасці ў цэлым. [21]

За два гады працы сядзіба Ранча-радэазарэкамендавала сябе такім чынам, што ўжо склалася пэўнае кола людзей, якія прыязджаюць на адпачынак. А дзякуючы рознабаковым здольнасцям саміх гаспадароў сядзібы кола наведвальнікаў выглядае даволі разнастайна.

Такім чынам, можна вылучыць 4 асноўныя групы людзей (падзяліўшы іх па сацыяльных крытэрыям), якія і вызначаюць перспектыўныя рынкі збыту турпрадукта аграсядзібы Ранча-радэа.

Першая група - сем'і з дзецьмі. Для гэтай катэгорыі людзей вельмі важна бяспечнае знаходжанне на прыродзе з максімальным наборам мерапрыемстваў для забавы і актыўнасці дзяцей і эмацыянальным расслабленнем і спакоем іх бацькоў.

У асартыменце паслуг сядзібы Ранча-радэапрысутнічае досыць шырокі спектр магчымасцяў для паўнавартаснай актыўнасці дзяцей у любы час года:

Спартыўны інвентар (мячы для гульняў у футбол, валейбол, рэгбі; стол і абсталяванне для гульні ў настольны тэніс; бадмінтон; лыжы, канькі, санкі);

Камплект настольных гульняў (шашкі, лато, шахматы, даміно, канструктары, галаваломкі);

Лодка на вёслах на возеры ля сядзібы;

Экскурсіі па наваколлях (прагулкі па лесе, дзе пры жаданні можна збіраць ягады і грыбы, назіраць розныя віды раслін і сляды дзікіх жывёл);

Байдаркі, ровары. [6]

Самі гаспадары з задавальненнем удзельнічаюць у дзіцячых забаўках.

Яшчэ адзін немалаважны фактар, які прыцягвае дадзеную катэгорыю людзей на адпачынак у сядзібу Ранча-радэа, -гэта магчымасць для дзяцей зносін з хатнімі жывёламі (сабакі, коні, авечкі, бараны). Многія гарадскія дзеці ўпершыню маюць кантакт з жывымі жывёламі. Для іх гэта вельмі пазнавальна і цікава. [6]

Другая група - моладзь. Мэты знаходжання ў маладых людзей разнастайныя, таму асартымент паслуг для іх трохі адрозніваецца па колькасці і па якасці.

Для іх будзе цікава ўдзел у паходах па трох катэгорыях: пешаходны, водны, веласіпедны рознай працягласцю ў прасторы і па часе (ад 1 да 5 дзён шляху).

Акрамя паходаў, для тых, хто не любіць далёка хадзіць і бачыць шмат, ёсць магчымасць застацца ў стацыянарным намётавым лагеры на беразе возера і арганізоўваць мерапрыемствы рознага характару (экалагічны, спартыўны, мастацкі лагер) на месцы.

Для маладых людзей прапаноўваецца:

Турыстычны інвентар (палаткі, спальнікі, дыванкі, кастровае абсталяванне, байдаркі, ровары);

Спартыўны інвентар (мячы для гульняў у футбол, валейбол, рэгбі; стол і абсталяванне для гульні ў настольны тэніс; бадмінтон; лыжы, канькі, санкі);

Камплект настольных гульняў (шашкі, лато, шахматы, даміно, канструктары, галаваломкі);

Лазня;

Экскурсіі па наваколлях (прагулкі па лесе, дзе пры жаданні можна збіраць ягады і грыбы, назіраць розныя віды раслін і сляды дзікіх жывёл);

Лодка на вёслах на возеры каля сядзібы. [6]

Пры жаданні маладыя людзі могуць самастойна здзяйсняць паходы. Для гэтага гаспадары дадуць ім неабходныя карты і абсталяванне бясплатна. Часта такія кампаніі прыязджаюць адзначыць якія-небудзь значныя падзеі ў сваім вузкім коле.

Трэцяя група - пажылыя людзі (пенсіянеры). Для гэтай катэгорыі турыстаў важная ціхая, спакойная атмасфера і магчымасць павольных прагулак для сузірання і медытацый. Яны як ніхто іншы з'яўляюцца знатакамі камфорту і выгоды.

Для іх у сядзібе Ранча-радэаёсць:

Камін;

Хатняя відэатэка (калекцыя рэтра фільмаў);

Лодка на вёслах на возеры ля сядзібы;

Інвентар для рыбалкі;

Экскурсіі па наваколлях (прагулкі па лесе, аўтамабільныя экскурсіі). [6]

Пажылыя людзі як правіла цэняць зносіны. Таму вячэрнія пасядзелкі ля каміна часта працягваюцца далёка за поўнач. Такое баўленне часу вельмі ўпрыгожваюць песні пад гітару. Многія проста шчаслівыя, зачытваючы цікавай новай або перачытваючы старую добрую кнігу пад ціхае мернае патрэскванне паленаў ў каміне. Прычым усе гэтыя выгоды не цягнуць за сабой дадатковай аплаты, так як цёпла і ветлівасць гаспадароў з'яўляюцца асноўным складнікам атмасферы сядзібы Ранча-радэа. [6]

Чацвёртаягрупа-дарослыялюдзі. Ёсцьтыя, хтопрыязджаепростапагутарыцьісхадзіцьулазнюсваімвузкімколам. Аёсцьііншыя, хтораней, чымрасслабіцца, спачатку збіраюцца для абмеркавання і вырашэння надзённых праблем (семінары, канферэнцыі) увольнайабстаноўцы. [6]

Для гэтай катэгорыі турыстаў сядзібаРанча-радэа прапануе:

Памяшканні для сходаў (навесы, альтанкі, абсталяваныя паляны);

Спартыўны інвентар (мячы для гульняў у футбол, валейбол, рэгбі; стол і абсталяванне для гульні ў настольны тэніс; бадмінтон; лыжы, канькі, санкі);

Турыстычны інвентар (палаткі, спальнікі, дыванкі, кастровае абсталяванне, байдаркі, ровары);

Лясная лазня;

Лодка на вёслах на возеры ля сядзібы. [6]

У арсенале паслуг сядзібы Ранча-радэа таксама ёсць магчымасць арганізацыі вялікіх ўрачыстых мерапрыемстваў, такіх як вяселля, юбілеі, святы (Каляды, Купала). Як правіла, праз вялікія групы людзей адкрываецца перспектыва на супрацоўніцтва з буйнымі турыстычнымі фірмамі і аператарамі, для якіх у сядзібе ўжо вядзецца праца па арганізацыі тураў.

Наяўнасць шырокага спектара паслуг для задавальнення патрэб некалькіх катэгорый турыстаў ужо з'яўляецца перспектывай для развіцця. Пры правільным падыходзе да арганізацыйнай дзейнасці для кожнай з груп патэнцыял сядзібы можа істотна вырасці ў якасным напрамку. Важна захаваць асобны падыход да кожнай катэгорыі. Гэта залог якасці паслуг і ў перспектыве станоўчай рэкламы прадпрыемству. Бо ў першую чаргу людзі шукаюць не месца, дзе выгадна можна адпачыць і не шкада будзе пакінуць пэўную суму грошай за набор паслуг і выгоды, а прастора для зносін і прыгожых узаемаадносін, тым больш, калі ўсё адбываецца ў натуральных умовах. [15]

Пры ўсёй разнастайнасці груп турыстаў гаспадары Ранча-радэазастаюцца самабытнымі і ўмела знаходзяць падыход да кожнага з гасцей, як прынята тут называць турыстаў.

Такім чынам, праведзены аналіз перспектыўных рынкаў збыту аграсядзібы дазволіў зрабіць наступныя высновы:

асартымент паслуг сядзібы шырокі і разнастайны, што дазваляе ахопліваць розныя сацыяльныя статусы насельніцтва, як сярод грамадзян Рэспублікі Беларусь, так і сярод замежных гасцей;

вялікай перавагай з'яўляецца наяўнасць турыстычнага інвентару - палаткі, спальнікі, байдаркі, канькі, лыжы і г.д. Гэта прыцягвае турыстаў, якія аддаюць перавагу актыўнаму адпачынку;

наяўнасць у сядзібе відэатэкі, настольных гульняў, музычных інструментаў прыцягвае аматараў спакойнага правядзення часу ў вясковай цішыні;

сядзіба ўдала размешчана - на ўскраіне вёскі, прамы выхад да возера, лесапасадкі вакол дома дазваляюць прапаноўваць паслугі па арганізацыі намётавага лагера для вялікай колькасці гасцей паблізу ад сядзібы. [6]

Гаспадары сядзібы імкнуцца прыдумаць нешта сваё, асаблівае, што будзе цікава пастаяльцу: ад актыўных заняткаў да экскурсій да культурных славутасцяў. Знаёмства ??з жыццём мясцовага насельніцтва, мець зносіны з ім, як правіла, жадаюць замежнікі. Для нашых грамадзян больш характэрна геданістычнае імкненне адчуць жыццё ў вёсцы. Удзел у паўсядзённым жыцці вясковай сям'і выклікае ў гарадскіх жыхароў непадробнае задавальненне. Гасцям з радасцю пакажуць грыбныя, ягадныя, рыбныя месцы і дапамогуць нарыхтаваць дары прыроды па старадаўніх рэцэптах.


Заключэнне

аграсядзіба чарэшля агратурызм

Агратурызм - малая галіна сельскай гаспадаркі. Гэты напрамак дзейнасці, які дазваляе ўключыць у справу масы насельніцтва, якое жыве ў правінцыі і захаваць пры гэтым мясцовы каларыт, звычаі і культуру. Вартасцю агратурызму з'яўляецца і тое, што ён не арыентаваны на адначасовае прыцягненне буйных крэдытаў. Ён здольны развівацца паступова, абапіраючыся на раздробленыя мясцовыя сродкі, прыцягваючы невялікія інвестыцыі з самых розных крыніц.

Навагрудскі раён мае велізарны патэнцыял, таму развіццё розных відаў турызму неабходна для аднаўлення гісторыка-культурнай спадчыны нацыянальнага значэння і далейшага развіцця Навагрудскага раёна як турыстычнага і культурнага цэнтра.

Аналіз аграсядзіб Навагрудчыны паказаў, што спектр паслуг у іх не вельмі шырокі, яны вельмі падобны паміж сабой, але сядзібы прывабліваюць турыстаў прыгажосцю навакольнага асяроддзя і спакоем.

На мой погляд, існуе дзве аграсядзібы, якія прапаноўваюць шырокі выбар паслуг, такія як Чарэшля і Ранча-Радэа.

У аграсядзібы Чарэшля вялікі патэнцыял у сваім далейшым развіцці. Яна знаходзіцца ў жывапісным асяроддзі вакол лясоў, лугоў і хваёвага бора, у наваколлі маецца 3 возера. Турыстам прапаноўваецца шмат маршрутаў для падарожжа, якія ахопліваюць гістарычныя мясціны. Сядзібу наведваюць турысты з Беларусі, Расіі, Польшчы, Бельгіі, Германіі, Ізраіля, Францыі, Англіі. Калі не спыняцца ў сваіх начынаннях, то можна дабіцца вялікага ўспеху, таму што агратурызм, дзейнасць новая, якаяпаступова ператворыцца з перспектыўнай ў высокаразвітую. Цікавасць да сельскага турызму не згасне ні з боку ўладальнікаў сядзіб, ні з боку гасцей.

Гаспадары аграсядзібы Ранча-Радэа імкнуцца прыдумаць нешта сваё, асаблівае, што будзе цікава пастаяльцу: ад актыўных заняткаў да экскурсій да культурных славутасцяў. Знаёмства ??з жыццём мясцовага насельніцтва, мець зносіны з ім, як правіла, жадаюць замежнікі. Для нашых грамадзян больш характэрна геданістычнае імкненне адчуць жыццё ў вёсцы. Удзел у паўсядзённым жыцці вясковай сям'і выклікае ў гарадскіх жыхароў непадробнае задавальненне. Гасцям з радасцю пакажуць грыбныя, ягадныя, рыбныя месцы і дапамогуць нарыхтаваць дары прыроды па старадаўніх рэцэптах.

Праведзены аналіз перспектыўных рынкаў збыту аграсядзібы дазволіў зрабіць наступныя высновы:

асартымент паслуг сядзібы шырокі і разнастайны, што дазваляе ахопліваць розныя сацыяльныя статусы насельніцтва, як сярод грамадзян Рэспублікі Беларусь, так і сярод замежных гасцей;

вялікай перавагай з'яўляецца наяўнасць турыстычнага інвентару - палаткі, спальнікі, байдаркі, канькі, лыжы і г.д. Гэта прыцягвае турыстаў, якія аддаюць перавагу актыўнаму адпачынку;

наяўнасць у сядзібе відэатэкі, настольных гульняў, музычных інструментаў прыцягвае аматараў спакойнага правядзення часу ў вясковай цішыні;

сядзіба ўдала размешчана - на ўскраіне вёскі, прамы выхад да возера, лесапасадкі вакол дома дазваляюць прапаноўваць паслугі па арганізацыі намётавага лагера для вялікай колькасці гасцей паблізу ад сядзібы.

У ходзе працы былі выяўлены і адмоўныя фактары, так, напрыклад, невялікая колькасць жылых памяшканняў, адсутнасць маркіроўкі інфармацыйнымі дарожнымі знакамі напрамка руху да сядзіб, узаемадзеянне і супрацоўніцтва з мясцовымі органамі ўлады па паляпшэнню стану пад'язных аўтамабільных дарог, удзел у навуковых семінарах і канферэнцыях, прыцягненне фальклорных калектываў з гульнямі і музычнымі праграмамі. Як для беларусаў, так і да замежных турыстаў цікава быць удзельнікамі якога-небудзь народнага свята, якое мае гістарычныя карані і праходзіць у старой традыцыйнай манеры. І гэта натуральна носіць пазнавальны і адукацыйны характар ??падчас адпачынку.

Аграэкатурызм мае ўсе шансы, каб дапамагчы беларускай вёсцы і развіць станоўчы імідж нашай краіны, непрыкметнай пакуль на сусветным турыстычным рынку. Аднак такія станоўчыя перамены магчымыя толькі ў тым выпадку, калі агратурызм стане паўнапраўным сектарам турыстычнай галіны.


Спісвыкарыстаных крыніц і літаратуры


1.Агроэкотуризм в Республики Беларусь: каталог агроусадеб / ОАО Белагропромбанк, БОО Отдых в деревне. - Минск: Рифтур, 2008. - 167 с.

.Агроэкотуризм в Республики Беларусь: каталог агроусадеб / ОАО Белагропромбанк, БОО Отдых в деревне. -Минск: Рифтур, 2009. - 318 с.

.Агроэкотуризм в Республики Беларусь: каталог агроусадеб / ОАО Белагропромбанк, БОО Отдых в деревне. -Минск: Рифтур, 2010. - 513 с.

.Агроэкотуризм: опыт, проблемы, рекомендации / [В.И. Бельский и др.]. - Минск: Институт экономики НАН Беларуси, 2008. - 123 с.

.Аношко, Я. И. Сельский туризм Беларуси: современное состояние и перспективы развития, Минск: Четыре четверти, 2011. - 217 с.

.Белинтурист. Национальный туроператор. - Режим доступа: http:#"justify">.Белова, Т.В. Города, местечки и замки Великого княжества Литовского: энциклопедия, Минск: Беларуская энцыклапедыя, 2009.-312 с.

.Биржаков, М.Б. Введение в туризм, Санкт-Петербург: Невский фонд: Герда, 2005 г.-443 с.

.Варивончик, А.В. Путеводитель по городам и районым центрам Республики Беларусь, Минск: Харвест, 2004.-448 с.

.Вусько Т., Метелица В. Роль сельского туризма в возрождении и устойчивом развитии сельских территорий // Актуальные проблемы устойчивости развития сельского хозяйства: (материалы VII Международной научно-практической конференции, 17-18 сентября 2008 г.) / - 147?148 с.

.Государственная программа развития туризма в Республики Беларусь на 2011 - 2015 годы. - Минск, 2011.

.Дорогами Беларуси. - Режим доступа: #"justify">.Клицунова, В. А. Классификация сельских усадеб: стандарт организации. - Минск, 2006. -30 с.

.Клицунова, В. А.Сельский туризм и его влияние на облик белорусской деревни / В. А. Клицунова // Архитектура и строительство. - 2004. - № 5. - 60-64 с.

.Князева В.М. Падарожжа па Беларусі: гарады і гарадскія пасёлкі, 2005.-304 с.

.Локотко, А. И., Туристическая мозаика Беларуси, Минск: Беларус. навука, 2011.-639 с.

.Новогрудский районный исполнительный коммитет, Новогрудский район, Минск, 2008.-40 с.

.Новогрудский районный исполнительный комитет. - Режим доступа: #"justify">.О мерах по развитию агроэкотуризма в Республики Беларусь: Указ Президента Республики Беларусь от 2 июня 2006 г. № 372.

.Пирожник, И.И, Туристские регионы Беларуси, Минск: Беларус. Энцык. імя П. Броўкі, 2008.-608 с.

.Пирожник, И.И, Туристская энциклопедия Беларуси, Минск: Беларус. Энцык. імя П. Броўкі,2007.-648с.

.Туризм и туристические ресурсы в Республики Беларусь: стат. сборник / Мин-во спорта и туризма. - Минск, 2009. - 132 с.


Теги: Аграсядзібы Навагрудскага раёна  Курсовая работа (теория)  Туризм
Просмотров: 10604
Найти в Wikkipedia статьи с фразой: Аграсядзібы Навагрудскага раёна
Назад